Beste abonnee,
Politieke correctheid is allesbehalve een recent fenomeen. We kennen het al vele, vele eeuwen in een andere, niet-geperverteerde vorm en onder een andere benaming: fatsoen. In “The Servile Mind: How Democracy Erodes the Moral Life”, een titel die knipoogt naar Hilaire Belloc zijn magnum opus “The Servile State” (het werk dat Brecht en ik vertaalden), beargumenteert Kenneth Minogue scherp hoe de “socio-morele sfeer” sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog onverbiddelijk deel werd van de “politieke sfeer”.
“Fatsoen”, in haar oorspronkelijke vorm de individuele wijsheid om sociale bedachtzaamheid voor de dag te leggen (zonder dat dit daarom je eigen moreel kompas beïnvloedt), werd veel minder een handeling (in lijn met de Griekse deugdenethiek) en veel meer een bekentenis van schuld en een claim die duidelijk moet maken: ik onderschrijf de fundamenten van het project dat “de moderne, liberale democratie” heet. De huidige vorm zegt weinig over wie de mens werkelijk is: ze geeft geen inzicht in zijn karakter, maar wel in wat die mens denkt te moeten geloven om een goed mens te zijn. Het is geen sociaal kapitaal, het is signaal-kapitaal.
Voor de oorspronkelijke vorm kan ik respect opbrengen. Er is een wereld van verschil tussen de overtuiging dat men om alles zou moeten kunnen lachen, en een samenleving die ook effectief om alles lacht. Als reactie op de Charlie Hebdo aanslag in 2015 – laten we het debat rond de echtheid ervan hier eventjes niet voeren – werd niet enkel de draak gestoken met Mohammed, maar ook met Christus. Het idee erachter was als volgt: we zullen die gasten eens tonen hoe liberaal we hier in het westen wel niet zijn, door niet enkel met hun heiligen te spotten, maar ook met de onze. Daar kunnen ze nog wat van leren. Tja, niet echt.
Een moslim kijkt dat aan en denkt: het zal een eitje worden deze landen in te palmen. Het nihilisme heerst, en niks is voor dit volk nog sacraal. En volkeren waarvoor niks nog sacraal is, zijn volkeren die ook voor niks nog op zullen staan. Klaar om zich over te geven. ‘Like a lamb to the slaughter’ (pun intended). Voor de duidelijkheid: daarmee zeg ik niet achter het geweld te staan, noch is dit een pleidooi voor censuur. Wat ik wel zeg: als reactie op de aanslag tonen hoe libertijn (niet: libertair) we wel niet zijn, is op z’n minst contraproductief, op de langere termijn ook destructief, en voor wie nog durft te geloven in sacraliteit ook … (een) zonde.
De geperverteerde vorm van “fatsoen” – “politieke correctheid” – heeft de afgelopen jaren echter serieuze klappen geïncasseerd. Onder de instituten blijft het zich sterk houden, maar onder het volk leeft het minder. Onderwerpen die in de drukkende jaren 2012-2022 op een verontwaardigde woede konden rekenen, worden nu met een relatieve openheid onthaald. Denk aan migratie, globale controle, Israël, et cetera – thema’s die mede door de lockdowns en de oorlog in het Midden-Oosten werden opengebroken. Een welkome ontwikkeling, maar hierin ligt er ook een nieuw gevaar verborgen: het fenomeen van de “limited hangout”.
Opportune figuren zullen springen op deze nieuwe wind in het discours, cachet opbouwen als dwarsdenkers die geen blad voor de mond nemen, en dan doelbewust de grenzen bewaken. Heeft u vragen bij de geldenstroom van de VS richting Israël? Dat mag: het hart doet zeer zo’n oorlog te zien, waarom zou het westen dat moeten subsidiëren – zeg dat gerust. Bent u echter van mening dat de disproportionele invloed veel meer vormen aanneemt dan slechts het overhevelen van geld en militaire intelligentie, dan bent u een ‘échte wappie’ (in plaats van iemand die logische vragen stelt en tot voor kort onterecht als gek werd bestempeld).
Kritiek op illegale immigratie? Het is 2011 niet meer: we durven de problemen zien. Kritiek op legale immigratie? Oei, u bent een van die ‘échte racisten’. U moet, in de woorden van Elon Musk (zo’n ‘dwarsdenker’ die over illegale immigratie spreekt), “uzelf in het gezicht neuken”. Het is een uitgekiende strategie. Alles en iedereen gek noemen, werkt niet meer. De geest is immers uit de fles. Maar een intellectuele durver voor wie het te ver gaat? Dan moet het wel écht over gevaarlijke ideeën gaan. Zo kwijnt de politieke correctheid aan de oppervlakte weg, terwijl fundamenteel net de taboes worden versterkt door deze ‘fatsoenlijke vrijdenkers’.
En het fatsoen, hoe is het daarmee gesteld? Tja, ik verwijs u terug naar de tweet van Musk.
Ferre Clabau
